همه مراحل برگزار کردن یک کارگاه آموزشی یا ورکشاپ
کارگاه آموزشی عبارت است از گردهمایی تعدادی از افراد با تجربه و مسئول با تنی چند از کارشناسان به منظور پیدا کردن راهکار منطقی و اصولی در زمینه مسایل حرفهای و مشکلات مورد نظر خود و افزایش مهارتهای شخصی آنان. شرکت کنندگان در کارگاه آموزشی حتی المقدور میبایست دارای مسئولیت اجرائی باشند یا در آینده نزدیک به کار اجرائی بپردازند. کارگاه آموزشی روشی است مبتنی بر حل مسأله و برای جلب مشارکت افراد از انواع فنون بحث گروهی استفاده می کند. برنامه ریزی آموزشی هر فعالیت جدید در طی کارگاه آموزشی میبایست بر مبنای مطالبی باشد که در قبل در همان کارگاه آموزشی آموزش داده شده باشد. کارگاه آموزشی در طی مدت چند روز تا حداکثر یک هفته برگزار می شود. تمام شرکت کنندگان فعالانه در بحث شرکت نموده و با همکاری هم بهترین راه حل را انتخاب می کنند.
یکی از متداولترین روشهای مورد استفاده در کارگاه آموزشی، بحث گروهی درباره مسایلی است که از قبل تعیین شده است. هر عضو نظریات خود را ابراز نموده و در عین حال از نظرات، عقاید و تجربیات دیگران درباره سوالات مورد علاقه خود استفاده می کند. در کارگاه آموزشی منابع و مأخذ مناسب در رابطه با موضوع کارگاه آموزشی ارائه می شود. پس از پایان کارگاه آموزشی توقع این است که در پیشرفت شغلی شرکت کنندگان، حرکتی انجام شده باشد و شرکت کنندگان در کاربرد روشهای ارائه شده ترغیب شده باشند. به نقل از سایت کنگره ملی ورزشی هدف دقیق کارگاه آموزشی ایجاد شرایطی است که در آن شرکت کنندگان در کارگاه آموزشی تصمیم بگیرند، برنامه طرح نمایند و تغییرات لازم را به وجود آورند.تعداد افراد شرکت کننده در کارگاه آموزشی به طور معمول ۱۰ الی ۱۵ نفر و تا حداکثر ۲۵ الی ۳۰ نفر می باشد.
هر کارگاه آموزشی به طور عمده از سه قسمت تشکیل شده است:
۱- سخنرانی (یک ششم کل زمان کارگاه آموزشی را به خود اختصاص میدهد)
۲- بحث گروهی و کار درگروههای کوچک (دو سوم زمان کارگاه آموزشی را به خود اختصاص میدهد)
۳- جلسه ارائه کار گروهها و مشارکت جمعی (یک ششم زمان را به خود اختصاص میدهد)
محدودیتهائی که در شیوه آموزشی کارگاه آموزشی وجود دارد عبارت است از:
- نیاز به زمان زیادی برای شرکت کنندگان و برگزار کنندگان دارد.
- برای تعداد کمتر از ده نفر کاربرد ندارد.
- به تسهیلات خاص نیاز دارد.
- امکان عدم مشارکت بعضی از افراد و فعالیت مستقل آنها در طی برگزرای کارگاه آموزشی وجود دارد.
- برگزاری کارگاه آموزشی هزینه نسبتاً بالایی دارد.
قبل از برگزاری کارگاه آموزشی میبایست نیازهای موجود در جامعه تعیین شود. انطباق موضوع کارگاه آموزشی با نیازهای یاد شده باعث انگیزه بیشتر شرکت کنندگان برای یادگیری و عملیاتی نمودن آموخته ها می شود.
اهداف آموزشی میبایست از تحلیل نیازها سرچشمه گرفته باشد. تعداد افرادی که قرار است آموزش ببینند، ماهیت آموزش و کاری که فراگیران بعد از آموزش میبایست قادر به انجام آن باشند، تعریف شود.
بهتر است کارگاه آموزشی بعد از یک روز تعطیل برگزار نشود و محل برگزاری آن از محل اقامت افراد دور باشد.
اقداماتی که قبل از برگزاری کارگاه آموزشی میبایست انجام داد:
- برنامه ریزی کارگاه آموزشی توسط تیمی متشکل از رئیس، دبیر و مسئول اجرائی برنامه انجام می شود.
- تصمیمات ضروری میبایست حداقل ۲ ماه قبل از برگزاری کارگاه آموزشی اتخاذ شده باشد.
- تیم مذکور مسئول اجرای برنامه، طبق برنامه زمانبندی شده است و در پایان میبایست به ارزشیابی کارگاه آموزشی پرداخته شود.
تشکیل کمیته برگزاری کارگاه آموزشی تعیین موارد زیر را به عهده دارد:
- تعیین اهداف کلی، اهداف ویژه رفتاری،
- تعیین عنوان کارگاه آموزشی،
- تعیین نوع افراد شرکت کننده و نوع تخصص آنها،
- طبقه بندی و گروهبندی شرکت کنندگان به گروههای کوچک، با توجه به تخصص و تجارب آنها
- پیش بینی و تهیه محتوی آموزشی - تهیه سوالات پیش آزمون و پس آزمون و تکثیر آنها به تعداد شرکت کنندگان
- طرح سوالات بحث گروهی متناسب با تخصصها و موضوع بحثها
- تهیه فرم ارزشیابی و نظرخواهی پایان کارگاه آموزشی - تعیین محل کارگاه آموزشی
- پیش بینی محل اقامت شرکت کنندگان
- تعیین زمان برگزاری کارگاه آموزشی
- زمانبندی برنامه (با توجه به مدت سخنرانیها، استراحت، کار گروهی بحث عمومی- زمان جمع بندی)
- تعیین رئیس جلسه، دبیر جلسه از میان شرکت کنندگان در هر روز
- پیش بینی ناظر یا تسهیل کننده بحث گروهی
- تهیه و ارسال برنامه کارگاه آموزشی جهت افراد شرکت کننده و سایر افراد درگیر
- تعیین انتظارات از افراد شرکت کننده (توصیه به مطالعه متون خاص، جمع آوری آمار یا اطلاعات خاص …) و ارسال شرح توقعات همراه دعوت نامه
- تهیه دعوت نامه و ارسال به موقع برای افراد شرکت کننده
- تعیین زمانی برای قبول فرم درخواست
- پیش بینی و تأمین هزینه کارگاه آموزشی
- پیش بینی و تأمین تدارکات و تجهیزات و تعیین مسئول تدارکات و تجهیزات
- نصب پلاکاردهای لازم
- ارتباط با مطبوعات برای انجام مصاحبه و تهیه گزارش
- بررسی نهایی وضعیت سالن و کلاسها در دو روز قبل از برگزاری کارگاه آموزشی
اقداماتی که در زمان برگزاری کارگاه آموزشی میبایست انجام شود:
- رئیس جلسه در ابتدا خوشآمد می گوید و اعضای کارگاه آموزشی را معرفی مینمایند. سخنرانان توسط رئیس جلسه دعوت می شوند و برنامه اعلام می شود.
- هر سخنران حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه مطالبی را ارائه می دهد و سپس اعضا در گروههای (۵ تا ۱۰ نفره) در کلاس کار گروهی، پیرامون سوالات تعیین شده، بحث و تبادل نظر می کنند.
- پس از پایان کار گروهی در یک نشست عمومی از هر گروه یک نفر به عنوان گزارشگر، نتایج کار گروهی خود را به جمع ارائه می دهد تا روی آن بحث و اظهار نظر کنند.
- در هر گروه یک نفر به عنوان تسهیل کننده و هماهنگ کننده کار گروهی (راهنما) حضور دارد. این افراد از قبل تعیین شده اند.
وظایف رئیس جلسه :
- مدیریت در جلسه از شروع سخنرانی آموزش دهندگان تا جمع بندی بحث عمومی جلسه بر عهده رئیس جلسه است.
- از رئیس جلسه انتظار میرود خود را عضوی مثل سایرین بداند.
- دیگران را به شرکت در بحث تشویق و ترغیب کند.
- اعضا را تشویق کند به نظرات یکدیگر احترام بگذارند.
- اعضا را به گرفتن تصمیمات جمعی هدایت کند.
- به نظرات درست احترام بگذارد و بازخورد مناسب بدهد.
- از تخصص همه افراد استفاده کند.
- به یاد داشته باشد که هیچ عضوی در جلسه از او پایینتر نیست.
- در صورت خارج شدن سخنران از موضوع بحث میتواند به او تذکر بدهد.
وظایف دبیر جلسه :
- حفظ نظم و ترتیب بحثها
- رعایت زمان تعیین شده برای هر فعالیت
- همکاری با رئیس جلسه در دعوت از اساتید و نمایندگان گروهها برای ارائه نتایج کار گروهی مطابق با برنامه زمانبندی شده
- تحریر مصوبات و ابلاغ آن به اعضای جلسه و برگزارکنندگان
- تهیه گزارش کارگاه آموزشی
مسائلی که سخنران (آموزش دهنده) لازم است رعایت کند :
- مدت سخنرانی نباید بیشتر از ۳۰ دقیقه باشد.
- اهداف آموزشی را در ابتدای سخنرانی به اطلاع دیگران برساند.
- به یاد داشته باشد پاسخ بسیاری از سوالات را می توان در طی بحث گروهی داد.
- از مطالب جدید برای ارائه موضوع استفاده کند.
- رئوس مطالب را به صورت جزوه در اختیار شرکت کنندگان بگذارد.
- ایجاد انگیزه در ابتدای سخنرانی که میتواند به صورت های زیر انجام شود (نمایش یک فیلم ویدئو کوتاه یا اسلاید یا تصویر در رابطه با موضوع موردبحث، بیان یک تجربه یا داستان در رابطه با موضوع مورد بحث، خواندن قطعه شعر یا قطعه ادبی که با بحث ارتباط داشته باشد.)
نحوه انجام کار گروهی :
- اعضا در گروههای کوچک ۵ تا ۱۰ نفری در کلاسهای مجزا و محیط آموزشی با تجهیزات مورد نیاز (میز، صندلی، وایت بورد و ماژیک …) قرار میگیرند.
- اعضای خود را معرفی میکنند.
- در گروه یک نفر به عنوان رئیس، یک نفر به عنوان دبیر انتخاب میشود.
- یک منشی و یک گزارشگر انتخاب میشود.
- اهداف و زمان کار گروه توسط راهنما یا تسهیل کننده به کلیه اعضای گروه تذکر داده میشود.
- رئیس گروه اداره جلسه و حفظ نظم و هماهنگی بحث و دبیر گروه مسئولیت تنظیم گزارشات را به عهده دارد.
- یادداشت بحثها و نکات مهم بر روی تخته به عهده منشی تخته است.
- گزارشگر، تصمیمات اتخاذ شده در بحث گروهی را به کارگاه آموزشی ارائه میدهد (نقطه نظرات و نتیجهگیریهای شخصی خود را دخالت نمیدهد) در صورتی که هنگام گزارش، جواب سوال را نداند، میتواند از نظرات سایر اعضای گروه خود استفاده کند.
وظیفه تسهیل کننده یا راهنما در جلسات کار گروهی:
تسهیل کننده جزو اعضای گروه نیست و اظهار نظر نمیکند، نقش هدایت کننده و هماهنگ کننده را دارد. تا اعضای گروه در روند بحث گروهی راه را به خطا نروند. اگر اعضا به دلیل کمبود اطلاعات، به بنبست برسند راهنما میتواند خیلی مختصر به موضوع اشاره کند و نتیجه گیری را به فراگیران محول نماید.
وظیفه منشی تخته در جلسات کار گروهی :
در کار گروهی، منشی تخته عضوی از اعضا گروه بوده در اظهارنظرها سهم مساوی دارد و رئوس بحثها و نکات مهم را که مورد استفاده اعضای گروه است بر روی تخته یادداشت می کند.
وظیفه گزارشگر در جلسات کار گروهی :
گزارشگر تصمیمات اتخاذ شده در بحث گروهی را در جلسه عمومی کارگاه آموزشی ارائه می کند. در ارائه گزارش نقطه نظرات شخصی خود را دخالت نمی دهد و فقط بیان کننده نظر جمع می باشد. در صورتی که هنگام ارائه گزارش پاسخ سوالی را نمی دانست، میبایست از سایر اعضا گروه خود کمک بگیرد. هنگام گزارش نام- شماره گروه- موضوعات مورد بحث- تصمیمات اتخاذ شده را در ترانس یادداشت نموده و گزارش می کند و در انتهای بحث، مطالب تهیه شده در کاغذ یا طلق شفاف را جهت تهیه گزارش کارگاه آموزشی به دبیر جلسه تحویل می دهد
اقداماتی که بعد از برگزاری کارگاه آموزشی میبایست انجام شود :
گزارش کارگاه آموزشی توسط دبیر جلسه تهیه میشود.
نحوه گزارش نویس یک کار گاه آموزشی :
- مقدمه (شرحی کوتاه در مورد دلایل منتهی به برگزاری کارگاه آموزشی)
- هدف کلی کارگاه آموزشی
- شرح نحوه عمل کارگاه آموزشی و چگونگی انطباق شرکت کنندگان با این نحوه عمل
- نمونهای از نتایج به دست آمده از کار گروهی
- فهرستی از مدارک مورد استفاده قرار گرفته
- نتایج ارزشیابی توسط شرکت کنندگان
- فهرست شرکت کنندگان
- ارسال نامه تشکر و گواهی شرکت در کارگاه آموزشی (حداکثر تا ۱۵ روز بعد از پایان کارگاه آموزشی) انجام میشود.
- ارزشیابی درازمدت (حداقل یک سال پس از شروع کارگاه آموزشی انجام می شود. این ارزشیابی توسط ابزار پرسشنامه یا مصاحبه حضوری انجام می شود.
تشکیل یک جلسه یک روزه با اعضاء شرکت کننده تشکیل می شود و رضایت شرکت کنندگان از آموزشهای دریافتی بررسی می شود. آیا آنچه آموخته شده در عمل نیز کاربرد داشته است؟ چه موانعی موجب بازداشتن آنان از انجام وظایفشان می شود؟ تأثیر آموزشهای داده شده بر سلامت جامعه چه بوده است؟ آیا نیاز به پیگیری آموزشی وجود دارد؟
اگر شما هم تجربه های موفقی از برگزاری یک کارگاه آموزشی دارید، با ما به اشتراک بگذارید.
